Privacy
De AVG En Beeldrecht Bij Video En Foto: Wel Of Geen Toestemming Voor Opnamen?
9 NOV 2019 uit tijdschrift Digital Movie
Archief Digital Movie 128-2019
Heel vervelend als de mensen die in beeld komen daarbij vooraf of na de opnamen hier bezwaar tegen maken. Nog erger als de videofilm al vertoond of de foto gepubliceerd is er boze of advocatenbrieven binnenkomen. Hoe zit dat nu met de vrijheid van video/fotograferen, de AVG, portret- en het beeldrecht in het algemeen? Een aantal tips van de Digital Movie redactie.
Onderdelen
Vrijheid van meningsuiting en persvrijheid.
In principe is het geheel vrij om op openbare of algemeen voor het publiek toegankelijke plaatsen te fotograferen en videofilmen.
Portretrecht. Rechten van de geportreteerde.
Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) en het beeldrecht.
Hierbij kunnen er conflicten ontstaan over de privacy, het gebruik van en het eigendom van foto- en videobeelden.
Naast de algemene richtlijnen, fatsoensnormen en wetten.
Individu
Als video/fotograaf ben je een individu, geen instelling, vereniging, bedrijf of andere organisatie en dan slaat de AVG niet op jou als persoon.
Als individu beschermt de grondwet jou bij de vrijheid van meningsuiting en het daarvoor maken van beeldopnamen. Mits deze vrijheid niet in strijd is met andere wet- en regelgeving of algemeen geldende fatsoensnormen. Zo niet, dan kan niemand jou verbieden om opnamen te maken.
Toestemming vragen en aankondigen
Het (van te voren) vragen van toestemming is behalve bij de hiervoor beschreven uitzonderingen niet verplicht. Je kunt er echter toch flinke problemen mee voorkomen. Verontrusting, bezorgdheid of het zich aangetast voelen in persoonlijke sfeer. Dan maakt het vooraf aankondigen wie je bent, het gestelde opnamedoel en het latere gebruik van de shots alles een stuk duidelijker. Kom je met je telelens bij een jeugdsportwedstrijd dan denken ouders toch onwillekeurig aan pedofielen e.d.
Met toestemming is altijd goed. Stuur deze mensen achteraf de gemaakte videoclips of foto’s toe. Aardig werkt ook vaak de genomen opnamen ter plaatse al aan de betrokkenen te tonen.
Tot slot . .
Portretrecht
Het portretrecht kent twee zijden:
1. Iedereen heeft recht op (de eigen) privacy. Er gelden bijvoorbeeld strengere regels wanneer er gefilmd wordt met behulp van aangebrachte camera’s. Dat moet vooraf kenbaar gemaakt worden.
2. Beelden van een bepaald persoon mogen niet zomaar worden gepubliceerd (op bijvoorbeeld het internet) als de betreffende persoon een redelijk belang tegen publicatie heeft. Een zaak van zorgvuldig afwegen.
A V G
De bedoeling van de wetgever met de AVG is het schenden van de privacy door ongewenste koppeling van gegevens tegen te gaan. Organisaties, bedrijven, clubs, organisaties en verenigingen moeten hun bezoekers, leden, werknemers en cliënten daar dan tegen beschermen. Iets om ook als video/fotoclub goed te regelen!
Een belangrijk item vormt daarbij de herleidbaarheid van gegevens. Schiet je in dit kader een foto of videoclip met mensen daarop die niemand herkent of naar een specifieke privacy beschermde setting te herleiden valt dan is er niets aan de hand. Anders mag het gewoon niet zonder de nadrukkelijke toestemming van de betrokkenen.
Een fotograaf of videofilmer die op straat een onbekende opneemt valt niets te verwijten. En als een bekende persoon zichzelf in de openbaarheid begeeft ook niet. Doet een organisatie dat binnen haar deuren dan mag dat zonder toestemming weer niet.
Van wie is het beeld?
Van de maker en niet van de opgenomen of geportretteerde personen. Tenzij deze personen zelf de opdracht voor foto/videograferen gegeven hebben. Bij in opdracht gewoon altijd goed laten vastleggen wie waar precies recht op heeft. In geval van (ingehuurde) modellen of acteurs een passend modelcontract opstellen. Achteraf kunnen personen dus geen rechten of vergoeding gaan claimen als het om hobby of pers gaat. Ook kunnen zij de gemaakte beelden niet opeisen of zonder toestemming/vermelding van de maker zelf gaan publiceren.
Openbaar
Besloten
Privé
De vrijheid van beeld opnemen verandert drastisch zodra er sprake is van besloten, privé of het aantasten van de persoonlijke leefsfeer. Dat schendt de persoonlijke privacy. Schending daarvan en huisvredebreuk zijn strafbaar.
Besloten betekent niet openbaar of algemeen toegankelijk. Dan gelden er huisregels of er staat gewoon verboden toegang op. In geval van huisregels kan de beheerder/eigenaar van de gelegenheid het maken van beeldopnamen verbieden. Bij voorkeur kenbaar te maken door middel van een verbodsbord. De betreders van deze locatie gaan automatisch akkoord met de kenbaar gemaakte huisregels.
Schending persoonlijke levenssfeer
Raakt iemand in het openbaar in een voor hem of haar compromitterende, beschamende of ontluisterende situatie dan schenden opnamen daarvan mogelijk de persoonlijke levenssfeer. Natuurlijk zal dat bij de ‘funniest homemovies’ allemaal niet zo’n vaart lopen. Geheel anders is dat bij slachtoffers van een ongeval die door omstanders met de smartphone gefilmd worden. Ja maar dat is toch openbaar en iedereen doet dat? Fatsoenshalve zeker niet iedereen. Je verleent mogelijk niet de wettelijk verplichte hulp aan mensen in nood, brengt de verkeersveiligheid of professionele hulpverlening in gevaar en tast waarschijnlijk de persoonlijke levenssfeer van het slachtoffer aan. Dat gaat juridisch niet best aflopen voor de video/fotograaf.
Van geheel andere orde is het gebruik van de gemaakte opnamen in een setting die de persoon in beeld niet wenst. Je ziet plotseling jouw kop op een reclamebord bij een product dat je niet eens gebruikt. Of een politieke beweging die niet de jouwe is gebruikt ongevraagd videoclips met jou er in voor het uitdragen van hun gedachtengoed. Dat mag dus allemaal niet ongevraagd!
Meestal valt er allemaal best uit te komen. Voorkom conflicten en veel gedoe achteraf door het vragen van toestemming en het vermijden van (ethisch) ongewenste situaties. Dan blijft het allemaal een prachthobby.
Geval 1
In het zwembad wil je opnamen van jouw afzwemmend kind of poedelend in het peuterbad maken. Andere ouders willen dat verhinderen. Wie weet waar kinderen in badkleding straks op terecht komen. Twee zaken:
1. Heeft het zwembad hierover iets in de huisregels opgenomen? Daar dient men zich dan aan te houden. Indien ze er niet zijn zou het zomaar kunnen mogen.
2. Leg het goed uit en laat de gemaakte de opnamen zien.
Geval 2
Je maakt opnamen van een manifestatie of evenement. Er komt iemand op je af die zegt dat hij/zij een vluchteling is en niet wil dat de geheime dienst van diens gevaarlijk thuisland hem straks zo kan traceren. Jij doet niets verkeerd maar uit piëteit kan je deze shot eruit knippen of fotoshoppen.
Geval 3
Opnamen maken in een museum. Dit museum kan als een besloten expositieruimte aangemerkt worden. De directie bepaalt zelf wanneer en hoe er opnamen gemaakt mogen worden of verbiedt dat geheel. Ook zijn er eventueel beeldrechten van de kunstenaars op de expositie (Geldt niet voor privégebruik).
Geval 4
Je maakt opnamen van een sportwedstrijd. De organiserende sportclub is dolblij met de door jou gratis ter beschikking gestelde opnamen. Later blijkt dat de club zonder jouw toestemming opnamen op de eigen website en in het verenigingsblaadje gezet te hebben. Er staat zelfs niet bij wie ze gemaakt heeft!
Driemaal fout. Geen naamsvermelding en toestemming van de maker van deze beelden. En in het kader van de AVG zijn dit herleidbare beelden en daar is de toestemming van de afgebeelde sporters voor nodig.
Geval 5
Er is een fraai nieuw winkelcentrum geopend. De architectuur en inrichting nodigen uit tot het maken van pakkende shots. Dan komen er beveiligers op je af. Verboden om opnamen te maken. Dat stond anders niet bij de ingang hoor. Het verbodsbordje blijkt nog niet af maar men wil wel de geheugenkaart wissen.
Interessant. In hoeverre is een openbaar winkelcentrum toch besloten? En kan je privépersonen verbieden om de inrichting te filmen? Winkels met beschermde ontwerpen dienen dat bij de deur aan te geven. En als het vooraf niet bekend aangegeven is valt de geheugenkaart wissen juridisch gezien niet te verdedigen.
Geval 6
Op het publieke strand lekker de vakantiepret van de familie en omgeving aan het fotograferen of videofilmen. Dan komt er een boze vader op je af die zegt dat zijn verderop gelegen in schaarse badkleding geklede tienerdochters niet in beeld mogen komen. Helaas voor hem, de dochters begeven zichzelf in de openbaarheid en jij staat in jouw opnamerecht. Aan de fotograaf/videograaf of deze hierin toestemt.
Geval 7
Je gaat op een verre vakantie. De reis begint al bij het halen van de tegen tropische ziekten beschermende vaccinaties. Leuk voor een selfie met de verpleegkundige van de reizigersvaccinatie. Die wil dat echter helemaal niet. Flauw hoor. Helemaal niet, dat is het goed recht op anonimiteit van deze verpleegkundige in de besloten setting van de prikruimte.
Ulco Schuurmans
Rene Warnaar, jurist